Overzichtelijk gangenstelsel

Aanbeveling 65
Zorg voor open, overzichtelijke hallen en gangen

Hoofdstuk (thema)
Bouwen en indelen (trappen en gangen)

Wegens
Centrale coherentie, beperkingen in de sociale interactie en communicatie

Teneinde
desoriëntatie en daarmee het verdwalen en te laat komen te vermijden.
Uitwerking
Vijf van de zes auteurs die bij de kernliteratuur worden genoemd vinden een heldere fysieke en een overzichtelijke visuele structuur zeer belangrijke ontwerpdoelen; enkelen zetten beide zelfs voorop.
Onder andere wegens Centrale coherentieproblemen vinden leerlingen met autisme het vaak moeilijk om uit te maken waar in een gebouw ze precies zijn en hoe ze van de ene plek, zoals een klaslokaal, naar de andere moeten komen. (Zie ‘Oriëntatie, overzicht’)
Daarom moet het grondplan van een school, inclusief het gangenstelsel helder en overzichtelijk zijn.

De Britse architect Simon Humphreys ontwierp een school voor autistische kinderen in Newcastle waarin, schrijft hij “de onder- en bovenbouw van elkaar gescheiden worden door gemeenschappelijke, en administratie ruimten. De klaslokalen voor elke school komen uit op een binnenplaats (…die…) als een constante referentiebron dient als je door het gebouw loopt of een klaslokaal verlaat. De bedoeling is dat je altijd verbonden bent met deze referentiebron en je gemakkelijk je eigen positie kunt bepalen op elk punt in het gebouw en zodoende een bron van kalmte, orde en helderheid wordt geboden.”

Soortgelijke open en heldere structuren ziet men vaker bij de beter ontworpen scholen zoals de Western Autistic School van Hede Architects in Laverton (Victoria) in Australië.
‘Open en overzichtelijk’ zijn hier de sleutelwoorden, tenderend naar het geheel vermijden van traditionele gangen. (Zie aanbeveling 62.) Dat is echter niet altijd geheel mogelijk of wenselijk. Zo zijn er specifieke maatregelen voor jongere leerlingen met ernstiger vormen van autisme zoals voorgesteld door McAllister & Maguire. Zij noemen bijvoorbeeld de veiligheid en beslotenheid van de af te leggen route tussen de klas en de toiletten: “Elk klaslokaal zou directe toegang tot eigen toiletten moeten hebben,” zeggen zij. Daar mag een halletje tussen liggen dat als overgangsgebied dient tussen de klas en de toiletten. Zij zien het klaslokaal als een soort privéruimte en de schoolgang waaraan het ligt min of meer als openbare ruimte waartussen een overgangsgebied – zoals een vestiaire – nodig is.

We zien hier, zoals vaker, het spanningsveld tussen ‘open en overzichtelijk’ enerzijds en ‘besloten en privé’ anderzijds. Hoewel de keus voor het eerste in dit geval meestal voorop staat, zien we ook dat in speciale gevallen het tweede de verstandigste optie is.

Humphreys