Toezicht in en buiten lestijd

Aanbeveling 37
Geef hoge prioriteit aan voorwaarden voor toezicht in de klas en buiten lestijden, dat wil zeggen aan zichtlijnen: in klassen en daarbuiten, d.w.z. overal waar leerlingen door anderen kunnen worden gepest, slechts beperkt door privacyoverwegingen.

Hoofdstuk (thema)
Bouwen en indelen (zichtlijnen)

Wegens
beperkingen in de interactie en de communicatie, de ego-dimensie

Teneinde
pesten en sociale uitsluiting tegen te gaan.

Uitwerking
Pesten en sociale uitsluiting van autistische leerlingen komt op school veel voor en vaak in ernstige mate. Deze dingen veroorzaken vaak trauma’s op een persoonlijk niveau met gevolgen voor de rest van het leven. Op maatschappelijk niveau verhinderen pesten en uitsluiting dat het onderwijs zijn zeer belangrijke rol als instrument van maatschappelijke integratie van mensen die ‘anders’ zijn kan uitvoeren.

Binnen lestijd. In het thema ‘het klaslokaal’ wordt een vrij uitgebreid citaat gegeven van Martin Hanbury dat goed laat zien dat de klas vooral voor autistische leerlingen een sociaal mijnenveld is.  Daarom is het zo belangrijk dat leerkrachten in staat gesteld worden erop toe te zien dat leerlingen niet worden gepest of buitengesloten. Een zeer belangrijke voorwaarde daarvoor is dat de lay-out van het klaslokaal zichtlijnen biedt opdat leerkrachten vanuit hun vaste positie en ook als ze zich tussen de leerlingen begeven de hele klas kunnen overzien.

McAllister & Maguire bevestigen het belang van zichtlijnen vanuit de leraarspositie vanuit hun eigen indrukwekkende onderzoek in het speciaal onderwijs voor jongere kinderen.

Buiten lestijd: ongeveer éénderde van de schooltijd is er geen les, tijd die leerlingen doorbrengen in gangen, de kantine en op het schoolplein of rondom school. Enkele beroemde mensen met autisme beschrijven het isolement dat ze in hun schooltijd ervoeren. Onderzoek bevestigt dat dit vrij algemeen is.

Dezelfde onderzoekers stellen vast dat twee maal zoveel autistische als niet-autistische leerlingen de pauzes liever binnen doorbrengen dan buiten. Zij veronderstellen dat dit onder meer komt doordat zij communicatieve vaardigheden missen. Ook blijven ze liever binnen omdat de kans daar groter is dat volwassenen toezicht uitoefenen ter voorkoming van pesten en uitsluiting door medeleerlingen.
Het is zeer warschijnlijk dat hierbij de afwijkende pijnbeleving van leerlingen met autisme een rol speelt. (Zie tast en pijn op school en aanbeveling 119.)

Deze aanbevelingen gaan niet over het regiem van toezicht dat voor de meeste leerlingen met autisme (in aanvulling op andersoortige maatregelen) noodzakelijk is, maar over de bouwkundige, en inrichtingsvoorwaarden daarvoor. Dat zijn in de eerste plaats zichtlijnen in en direct buiten school die voldoende toezicht door volwassenen mogelijk maken. Met ‘voldoende’ wordt bedoeld dat plaatsen waar het pesten van leerlingen kan plaatsvinden te allen tijden door een volwassene kunnen worden overzien. Honderd procent overzicht is geen realistisch doel, maar een streven in die richting wordt desondanks aanbevolen.
Dat betekent dat in klaslokalen kan worden gekeken, liefst tot in de hoeken; daartoe dienen de nodige ramen en andere doorkijkmogelijkheden aanwezig te zijn. Elke ruimte moet, zo mogelijk, vanuit minstens twee aangrenzende ruimten of van buiten kunnen worden overzien.

Op dezelfde wijze dienen ook gangen en trappen overzienbaar te zijn.

Het hangt van het type leerlingen en school af hoe stringent deze principes worden toegepast.

Duidelijke uitzonderingen zijn ruimten die uitsluitend toegankelijk zijn voor personeel, specifieke afsluitbare ruimten (zoals voorraadruimten en privéruimten) en ruimten waar de privacy in het geding is zoals toiletten en wasruimten. Daar dienen andere veiligheidsmaatregelen te worden getroffen dan visueel toezicht door volwassenen ter plaatse.

*
Onderzoek

Little, Liza R.N., ‘Middle-Class mothers’ perceptions of peer and sibling victimization among children with Asperger’s syndrome and nonverbal learning disorders.’ In: Issues in Comprehensive Pediatric Nursing, 25(2002)1, 43–57. En Wainscot, Jennifer J., et al., ‘Relationships with Peers and Use of the School Environment of Mainstream Secondary School Pupils with Asperger Syndrome (High-Functioning Autism): A Case-Control Study’, In: International Journal of Psychology and Psychological Therapy 8(2008)1, 25-38.
error: